فرزند «با برکت شیعه» را بهتر بشناسیم/ جوانی که مکتب را با علم امامتش نجات داد

گروه فرهنگی «سراج24»- حضرت امام جواد(ع)، نهمین اختر تابناک آسمان امامت و ولایت، در سال 195 هجری قمری از مادری به نام سبیکه یا خیزران در خانه پدر گرامی اش، امام رضا(ع) چشم به دنیا گشود.

در خانواده ی امام رضا(ع) و در محافل شیعه، از حضرت جواد(ع) به عنوان مولودى پرخیر و برکت یاد مى‏شد. چنانکه "ابو یحیاى صنعانى" مى‏گوید: روزى در محضر امام رضا - علیه السلام - فرزندش ابو جعفر را که خردسال بود، آوردند. امام فرمود:"این مولودى است که براى شیعیان ما، با برکت‏تر از او زاده نشده است"

آن حضرت هشت ساله بودند که در اواخر ماه صفر سال 203 هجری قمری؛ مامون عباسی امام هشتم شیعیان را مسموم کرده و به شهادت رساند و این گونه بود که امامت پس از امام رضا(ع) به فرزند خردسالش منتقل شد.

به دلیل شرایط اختناق و فشار سیاسی تبلیغاتی فراوان دستگاه عباسی علیه امامان پس از امام رضا(ع) در کنار تقیه ای که به اجبار از سوی ائمه هدی اتخاذ می شد آگاهی های تاریخی در مورد زندگانی امامان بعد از ایشان اندک است.

با شهادت امام رضا علیه السلام و به امامت رسیدن امام جواد در سن کودکی، یکی از موضوعاتی که حتی برخی از یاران امام هشتم را دچار شک و تردید کرد، کم‌ سن‌ و‌ سالی امام جواد جهت مقام امامت بود. به همین دلیل در مواردی امام رضا علیه السلام و در موارد دیگری، خود امام جواد به تبیین آن پرداختند و به شبهه‌ها پاسخ گفتند.

پس از شهادت امام رضا(ع) نیز شیعیان اجتماعاتى تشکیل دادند و دیدارهایى با امام نهم به عمل آوردند و به منظور آزمایش و حصول اطمینان از اینکه او داراى علم امامت است، پرسشهایى را مطرح کردند و هنگامى که پاسخهاى قاطع و روشن و قانع کننده دریافت کردند، آرامش و اطمینان یافتند.

از سوی دیگر مامون عباسی نیز برای بی اعتبار کردن مذهب تشیع، تلاش داشت با سواستفاده از سن کم امام نهم دست به تخریب او زده و با برگزاری جلسات مناظره این گونه وانمود کند که شیعیان دیگر امامی ندارند و این کودک علم لازم برای هدایت امت را ندارد. اما کودک خردسالی که اینک همانند حضرت یحیی(ع) و عیسی(ع) در سنین کم به مقام برگزیدگی خدا رسیده بود از پس تمامی مناظرات بر آمد که مناظره با یحیی بن اکثم، بزرگ فقهای اهل سنت آن دوران جزو معروفترین وقایع است که با پیروزی منطق و غلبه علمی امام جواد(ع) خاتمه یافت.

مامون عباسی که از گسترش نفوذ امام نهم در هراس بود همان ترفندی را که در خصوص پدر ایشان به کار برد را به کار بست، دخترش ام فضل را به ازدواج محمد بن علی(ع) که در سنین نوجوانی بود در آورد تا مراقبی دائمی بر امام گماشته باشد.

پس از مرگ مامون، برادرش معتصم عباسی به خلافت رسید. وی نیز چون پدرش کینه خاندان آل علی(ع) را بر دل داشت و در نهایت نیز پس از مفتضح شدن در یکی از مباحث علمی از طریق برادرزاده اش، امام نهم شیعیان را به شهادت رساند.

عیاشی در تفسیر خود از ذرقان که همنشین و دوست احمد بن ابی دؤاد بود ، نقل می کند که ذرقان گفت : روزی دوستش ( ابن ابی دؤاد ) از دربار معتصم عباسی  برگشت و بسیار گرفته و پریشان حال به نظر رسید .

گفتم : چه شده است که امروز این چنین ناراحتی ؟

گفت : در حضور خلیفه و ابوجعفر فرزند علی بن موسی الرضا جریانی پیش آمد که مایه شرمساری و خواری ما گردید .

گفتم : چگونه ؟ گفت : سارقی را به حضور خلیفه آورده بودند که سرقتش آشکار و دزد اقرار به دزدی کرده بود .

خلیفه طریقه اجرای حد و قصاص را پرسید . عده ای از فقها حاضر بودند ، خلیفه دستور داد بقیه فقیهان را نیز حاضر کردند ، و محمد بن علی الرضا را هم خواست . خلیفه از ما پرسید : حد اسلامی چگونه باید جاری شود ؟

من گفتم : از مچ دست باید قطع گردد . خلیفه گفت : به چه دلیل ؟ گفتم : به دلیل آنکه دست شامل انگشتان و کف دست تا مچ دست است ، و در قرآن کریم در آیه تیمم آمده است : فامسحوا بوجوهکم و ایدیکم . بسیاری از فقیهان حاضر در جلسه گفته مرا تصدیق کردند .

یک دسته از علماء گفتند : باید دست را از مرفق برید . خلیفه پرسید : به چه دلیل ؟ گفتند : به دلیل آیه وضو که در قرآن کریم آمده است : ... و ایدیکم الی  المرافق . و این آیه نشان می دهد که دست دزد را باید از مرفق برید .

دسته دیگر گفتند : دست را از شانه باید برید چون دست شامل تمام این اجزاء می شود . و چون بحث و اختلاف پیش آمد ، خلیفه روی  به حضرت ابوجعفر محمد بن علی  کرد و گفت : یا اباجعفر ، شما در این مسأله چه می گویید ؟

آن حضرت فرمود : علمای شما در این باره سخن گفتند . من را از بیان مطلب معذور بدار . خلیفه گفت : به خدا سوگند که شما هم باید نظر خود را بیان کنید .

حضرت جواد فرمود : اکنون که من را سوگند می دهی  پاسخ آن را می گویم .

این مطالبی که علمای اهل سنت درباره حد دزدی بیان کردند خطاست . حد صحیح اسلامی  آن است که باید انگشتان دست را غیر از انگشت ابهام قطع کرد .

خلیفه پرسید : چرا ؟ امام (ع ) فرمود : زیرا رسول الله (ص ) فرموده است سجود باید بر هفت عضو از بدن انجام شود : پیشانی ، دو کف دست ، دو سر زانو ، دو انگشت ابهام پا ، و اگر دست را از شانه یا مرفق یا مچ قطع کنند برای سجده حق تعالی محلی  باقی نمی ماند ، و در قرآن کریم آمده است " و ان المساجد لله ... " سجده گاه ها از آن خداست ، پس کسی نباید آنها را ببرد .

معتصم از این حکم الهی و منطقی بسیار مسرور شد ، و آن را تصدیق کرد و امر نمود انگشتان دزد را برابر حکم حضرت جواد (ع) قطع کردند .

ذرقان می گوید : ابن ابی دؤاد سخت پریشان شده بود، که چرا نظر او در محضر خلیفه رد شده است .

چند روز بعد از آن "ابن ابى دؤاد" از حسد و کینه توزى نزد معتصم رفت و گفت: از باب خیر خواهى، به شما تذکر مى‏دهم که جریان چند روز قبل به صلاح حکومت شما نبود، زیرا در حضور همه ی دانشمندان و مقامات عالى مملکتى، فتواى ابو جعفر (امام جواد)، یعنى فتواى کسى را که نیمى از مسلمانان او را خلیفه و شما را غاصب حق او مى‏دانند، بر فتواى دیگران ترجیح دادى و این خبر میان مردم منتشر و خود دلیل قاطعى بر حقانیت او نزد شیعیانش شد.

معتصم که مایه ابراز هر نوع دشمنى با امام را در نهاد خود داشت، از سخنان "ابن ابى دؤاد" بیشتر تحریک شد و در صدد قتل امام برآمد و سرانجام منظور پلید خود را عملى ساخت و امام را به روایتی توسط منشى یکى از وزرایش و به روایت دیگر توسط ام فضل، همسر آن امام همام مسموم و شهید نمود؛ امام هنگام شهادت بیش از بیست و پنج سال و چند ماه نداشت.

حضرت جواد (ع ) از ام الفضل فرزندی نداشتند اما زوجه دیگری مشهور به ام ولد و به نام سمانه مغربیه داشتند که فرزندان آن حضرت را 4 پسر و 4 دختر به نام های علی (امام هادی)، ابو احمد موسی مبرقع، ابو احمد حسین، ابوموسی عمران، فاطمه، خدیجه، ام کلثوم و حکیمه.

امام نهم در آخر ماه ذیقعده سال 220ه . به سرای جاویدان شتافت، قبر مطهرش در کاظمیه یا کاظمین در کنار مزار مطرح امام موسی بن جعفر(ع)، زیارتگاه شیعیان و دوستداران خاندان امامت است.